Afganistan-Pakistan-Çin sınırındaki yüksek Pamir dağları enduro kullanıcılarının hayalini kurduğu rotalardan biridir. Bu eşsiz coğrafyaya ben üç arkadaşımla birlikte (2 motosiket, 1 araç) 2013 yılında önce İran, ardından da Türkmenistan ve Özbekistan’ı geçerek ulaştım. Daha yukarıdan Kazakistan ve Kırgızistan üzerinden Tacikistan’a ulaşabiliyor.
Tacikistan vize için, Orta Asya ülkeleri içinde bize en az zorluk çıkaranlardan biri. En fazla bir kaç gün içinde vizeyi alabiliyorsunuz. Ayrıca İstanbul’daki konsolosluk çalışanları oldukça güleryüzlü ve yardımsever. Vize başvurusu sırasında dikkat edilmesi gereken çok önemli bir nokta var. Eğer Pamir bölgesini ziyaret edecekseniz, bu bölge Gorno-Badakhshan bölgesi içinde kaldığından GBAO Permit adı verilen izin belgesini de (pasaporta bir damga vuruluyor) konsolosluktan temin etmelisiniz. Eğer konsolosluk bu belgeyi vermezse Tacikistan’dan da alabilirsiniz. Ayrıca bu belgeyi alsanız bile Tacikistan’da Serez Gölü ve Zorkul Bölgesi’ne ancak özel izinle girilebiliyor.
Tacikistan vizesini almak ne kadar kolaysa Türkmen ve Özbek vizesini alabilmek de bir o kadar zor. Aylar öncesinden vizelere başvursanız da red yemeniz olası. Biz Türkiye’den başvurup red yediğimiz Türkmen vizesini, İran Mashad’de tekrar başvurup alabilmiştik. Ama bunun için en az 5 gün beklemeniz gerektiğini unutmayın.
Tacikistan’a girmek kolay ama ülkeden çıkmak için fazla alternatif yok. Biz Afganistan’daki Wakhan Vadisi’ne girip tekrar Tacikistan’a dönüp kuzeyden Kırgızistan’a geçmeyi planlamıştık. Bu bölgeye gelenler için Tacikistan’ın güneyindeki Afganistan ve doğusundaki Çin sınır kapılarından araçla geçiş yapmak zor ve çok pahalı. Geriye geçilebilecek bir tek doğudaki Özbekistan ve kuzeydeki Kırgızistan sınır kapıları kalıyor. Özbekistan’da bulunan iki sınır kapısından Samarkand’a yakın olan Panjakent sınır kapısı da genelde kapalı.
Tacikistan’ın başkenti Duşanbe ülkenin tek gelişmiş şehri. Pamir yolculuğuna başlamadan önce burada konaklayıp ihtiyaçlarınızı karşılamalısınız. Duşanbe’den güneye Khorog’a doğru inmeye başlayınca yollar hemen ıssızlaşıyor. Özellikle Afganistan sınırındaki bölgeler uyuşturucu kaçaklığı nedeniyle riskli olduğundan mecbur kalmadıkça bu bölgede gece yolculuğu yapmadan yola devam etmeyi planlamak lazım.
Duşanbe’ye yakın Tursunzoda’dan ülkeye giriş yapıp, Pamir Dağlarını aştıktan sonra Karakul Gölü yanından kuzeye çıkıp Kırgızistan’a geçiş yapmak en mantıklı rota. Ünlü Pamir Highway yolu çukurlarla dolu bakımsız bir yol da olsa asfalt kaplı şehirlerarası bir yol neticede. Bu yüzden sert enduro kullanıcıları için hayal kırıklığı olabilir. Daha güneydeki (Afganistan sınırındaki) dağ yollarını merak edenler biraz risk alacaktır ama yol ve manzaralar müthiş. Yine de bu bölgenin yol durumu her an değişiyor, özellikle yabancı forumları takip etmekte fayda var.
Duşanbe Khorog arası mesafe olarak çok uzun olmasa da, bozuk yollar ve yol yapımında çalışan inşaat kamyonları yüzünden çok yavaş ilerlenebiliyor. Yolda konaklayacak yer bulmak da düşük ihtimal. Biz hava kararınca Khorog’a varamadan Vamd yakınlarında kamp atmıştık. Issız ve bozuk yolda ilerlerken rastladığımız yol yapımında çalışan işçilerin kaldığı kulübenin yanında geceyi geçirmiştik.
Uyku tulumlarında Pyanzdh nehrinin çoşkulu sesine rağmen sabaha kadar deliksiz uyumak güzel bir tecrübeydi. Sabah uyandığımızda nehrin hemen öbür tarafında gördüğümüz Afganistan topraklarına bu kadar yakın olduğumuzu akşam motor kullanırken fark edememiştik. Maalesef Afganistan bu kadar yakın olmasına rağmen geçilebilecek sadece bir sınır kapısı var. O da Taliban yüzünden sık sık kapalı oluyor.
Duşanbe’den sonraki en önemli merkez olan Khorog küçük bir yer. Kalabileceğiniz hosteller ve küçük oteller var yine de.
Elimizdeki ayrıntılı Pamir haritaları ve bu bölgeye bizden daha önce giden yabancı motorcularla iletişimimiz sayesinde geçeceğimiz köylerde kalacak yer ve benzin bulma konusunda hazırlıklıydık. Khorog gibi küçücük yerde bisiklet ve sırt çantalı gezginlerin kaldığı çok güzel bir pansiyonda kalmıştık. Yolda fazla insana rastlamamak ama pansiyonun birçok gezginle dolu olması oldukça şaşırtıcıydı.
Küçük ağaç evlerden oluşan pansiyon neredeyse tamamen doluydu ve kalanların çoğu Avrupa’dan yola çıkmış bisikletçilerden oluşuyordu. Burada tanıştığımız insanlardan geçeceğimiz yolların son durumunu öğrenme şansı da bulmuş olduk. Maalesef Tacikistan Afganistan sınırı kapısının Taliban yüzünden bir aydır kapalı olduğunu öğrenmiştik.
Khorog’dan sonra yol ikiye ayrılıyor. Tacikistan’a gelen gezginlerin çoğu Pamir Highway’i kullanıp (M41 yolu) Murgab’a ulaşıyor. Asıl maceralı yol ise Khorog’dan daha güneye inip Ishkashim’e varmak ve sınır boyunca dağ yollarından ilerlemek. Afganistan’da yer alan Küçük Pamir ve Wakhan Vadisi, bizim en merak ettiğimiz yerlerin başında geliyordu ama bu mümkün olmadı. Yine de bu bölgeyi Afgan sınırını takip ederek görmek bile unutulmazdı.
Khorog’dan ayrılıp güneye doğru ilerleyince iyice tenhalaşan yol sizi Ishkashim’e götürüyor. Bu bölgede yemekler çok pis ve hastalığa davetiye çıkarıyor. Kapalı içme suyu bulmak da mümkün değil. Ishkashem’de içecek ve yiyecek takviyesi yapmayı düşünmüştük ama köyde bakkal bile yoktu. Afganistan’da her hafta kurulan pazardan alışveriş yapabilen Ishkashem halkı sınırın Taliban olayları yüzünden kapalı olmasından dolayı çok zor durumdaydı. Zaten Afganistan sınırındaki köylerde yokluğun had safhaya ulaştığını görmüştüm.
Ishkashem’in bizim için asıl önemi, Afganistan’a olan sınır kapısının burada olmasıydı. İstanbul’da yola çıkmadan önce Afganistan vizesini almıştık. Eğer sınırdan içeri girebilirsek derin nehir geçişleri içeren yollarda üç gün motosiklet kullanacaktık. Bu bölgede yaşayan ve hikayeleri çok ilgimizi çeken Kırgızlar’a ulaşmak için daha sonra motorları bırakıp yol olmayan kalan kısımda 3 gün de at üzerinde ilerleyerek Küçük Pamir Bölgesi’ne ancak ulaşabilirdik. Ama bu da olmadı…
Sınırdaki askerleden öğrenebildiğimiz kadarıyla Afganistan tahminimizin aksine çok pahalı bir ülkeymiş. Konuştuğumuz askerler 10 km lik bir taksi yolculuğunun 100 dolar tuttuğunu söyleyince ilk başta inanmamıştık. Bizden birkaç hafta sonra bu bölgeye giden arkadaşımız Savaş‘ın Afganistan tecrübesini dinleyince burada garip işler döndüğünü anlayabildik.
Bu bölgeden Murghab’a giden iki yol vardı: Biri ünlü Pamir Highway diğeri ise Langar’a kadar Afgan sınırından giden dağ yoluydu. Biz ikinci yolu seçip yolun yarısına kadar sınırdan gidip, yolun kalanında Pamir Highway’e bağlanmayı tercih etmiştik.
Tercih ettiğimiz Langar üzerinden nehir boyunca uzanıp giden yol oldukça tehlikeliydi. Yol üzerinde bizden az ilerde bir kamyon nehre uçmuştu.
Pamir Dağları’na tırmanmaya başlayınca konaklama için sadece Homestay denilen evlerde kalınabiliyor. Yol üzerinde geçtiğiniz köylerde, ortalama 5 dolar vererek evlere misafir olabiliyorsunuz. Uyku tulumuna kıvrılıp yer yatağında derin bir uyku çekmek; sabah da ev halkıyla birlikte kahvaltı etmek günlük bir alışkanlığa dönüyor zamanla.
Özellikle Afgan sınırındaki köylerde halk çok fakir olsa da insanlar çok yardımsever. Paranız olmasa da asla yolda kalmazsınız. Evler ise tahmin edemeyeceğiniz kadar bakımsız ve pis. Evlerin dışında yer alan tuvaletlere girmek için çok pis yolculuk etmeye alışmış olmak lazım. Yolun belli bölümlerinde hiçbir yerleşim olmadığından en az birkaç gece çadırda kalacak şekilde plan yapmak gerekiyor. Pamir’in yüksek zirvelerinde kamp yapmak için de biraz tecrübeli olmak lazım.
Yüksek rakımdan dolayı oluşacak baş ağrısı için ilaç almadan yola çıkmak büyük hata olur. Ayrıca uyku tulumundan kullandığınız ocağa kadar doğru malzemeyle yola çıkmak gerekiyor. Yanımızda getirdiğimiz uyku tulumlarını -10 °C ‘ye dayanıklı kaz tüyü tulumlar seçtik. Hem az yer kapladı, hem de oldukça hafifti. Gideceğimiz bölgede yüksek irtifada kamp yapacağımız için yanımızda kartuşlu ocak yerine benzinli ocak taşımıştık.
Yol Pamir Highway’e bağlanıncaya kadar kapalı su satan yer bulunmadığından dolayı hastalanmanız çok olası. Yanınızda mümkün olduğu kadar su taşımalısınız.
Ishkashim’den sınır boyunca doğuya doğru ilerlemeye devam edip yüksek rakımlı dağ geçişlerinden geçtikten sonra, yol Bulunkul Gölü yakınlarında Pamir highway’e bağlanınca asfalt yola kavuşuyorsunuz. Murghab yolunda Pamir Dağları’ndaki ünlü Ak-Baital Geçidi’ni (4655 metre) motosikletle geçmek çok büyük bir keyifti.
Pamir highway sizi Murghab’a götürüyor. Burası daha çok Kırgız halkının yaşadığı enteresan bir yer.
Burada özlemini çektiğiniz sıcak yemeğe kavuşabilirsiniz ama hayalini kurduğunuz buz gibi içki yada sıcak duş yalan olacaktır. Buradaki en iyi otelde bile buzdolabı yada sıcak su bulmanız sürpriz olacaktır.
Oysa ki Khorog’da olduğu gibi burada da yabancı gezginlerle dolu hosteller. Netice de Murghab da Tacikistan’daki diğer şehirler gibi (başkent hariç) köy bile denemeyecek kadar yokluk içindeydi.
Murghab’da geçirdiğimiz bir kaç günün ardından kuzeye doğru sürüp rotayı Karakul Gölü’ne çeviriyorsunuz mecburen. Karakul Gölü etrafında kamp yapmayı ihmal etmeyin. Yada göl yakınlarındaki Kırgız çadırlarında da konaklayabilirsiniz.
Kuzeye doğru ilerlemeye devam edince Kırgızistan’a adım adım yaklaşıyorsunuz. İnsan yollar hiç bitmesin istiyor gerçekten….
Yeni yazı, videoları ve etkinlikleri kaçırmamak için DenemeTahtası’nı takipte kalın:
facebook.com/deneme.tahtasi.tv
